HISTORIA – czyli kilka słów o naszej drodze do obecnego kształtu programu

Historia programu
Program Lato w teatrze powstał w 2008 roku – od samego początku jego głównym celem była realizacja w wakacje dwutygodniowych warsztatów artystycznych dla dzieci i młodzieży w ośrodkach całej Polsce. Tak jest do dziś. Na przestrzeni lat formuła programu przekształcała się i rozszerzała razem ze zmieniającą się rzeczywistością społeczno-edukacyjną i rozwojem pedagogiki teatru w Polsce.

Program powstał jako odpowiedź na potrzebę ożywienia teatrów w okresie wakacyjnym. Podczas pierwszej edycji teatry były zapraszane do zorganizowania artystycznych półkolonii. Popularność Lata w teatrze rosła i niebawem przeobraziło się ono w konkurs grantowy adresowany do teatrów, samorządowych instytucji kultury oraz organizacji pozarządowych. Dzięki temu program ma charakter ogólnopolski w najszerszym tego słowa znaczeniu: w każdej miejscowości mogą odbyć się warsztaty, jeśli tylko wnioskodawcy znajdą sposób na wykorzystanie lokalnych warunków do twórczej zabawy w teatr – sala widowiskowa nie jest warunkiem koniecznym! 

Szerokie zainteresowanie Latem w teatrze sprawiło, że w konkursie swoje wnioski zgłaszali zarówno wielokrotni beneficjenci, jak i początkujące zespoły projektowe Aby umożliwić tym drugim otrzymanie dofinansowania i jednocześnie korzystać z kompetencji doświadczonych realizatorów ośrodków, w 2015 roku powstał moduł Lato w teatrze +. Jego zasady pozostają od tej pory niezmienne: jest przeznaczony dla beneficjentów, którzy realizowali projekt co najmniej trzykrotnie. Te ośrodki mają za zadanie zaprojektować i zrealizować warsztaty we współpracy z organizacją partnerską, która dotychczas nie brała udziału w Lecie w teatrze, by przygotować ją do samodzielnego aplikowania w kolejnych edycjach. 

Prowadzone w programie ewaluacje, badania i obserwacje uczestniczące pokazały, że w Lecie w teatrze tkwi potencjał bycia rozwojowym doświadczeniem nie tylko dla uczestników, ale i realizatorów. Beneficjenci wskazywali na zmiany w swoim myśleniu o pracy z dziećmi i młodzieżą, które zachodziły dzięki prowadzonym projektom. W zespole programu podjęłyśmy decyzję o tym, by stymulować ten proces. Od 2015 roku konsekwentnie rozbudowujemy Lato w teatrze o elementy wspierające ośrodki w pracy projektowej: pojawiły się warsztaty i szkolenia dla realizatorów przed rozpoczęciem turnusów, moduł superwizyjny, materiały do pracy indywidualnej i zespołowej, nowe formy ewaluacji projektów. Poszukujemy formuł i testujemy rozwiązania – ale też rezygnujemy z tych, które nie odpowiadają aktualnej sytuacji. Ta strefa programu to jego najbardziej zmienna część – co roku wnikliwie słuchamy realizatorów i staramy się proponować w kolejnej edycji rozwiązania dopasowane do potrzeb i możliwości. 

Od 2011 roku Lato w teatrze wzbogaciło się o moduł pokazów spektakli familijnych prezentowanych w namiocie cyrkowym – mobilność tej sceny umożliwia docieranie do małych miejscowości położonych z dala od ośrodków kulturalnych. Wydarzenie zostało pomyślane jako święto lokalnej społeczności: przedstawieniu towarzyszą działania edukacyjne dla dzieci, koncert i parada. Dla wielu namiotowych widzów jest to pierwsze doświadczenie teatralne w ich życiu – zależy nam, by pozostawiło po sobie jak najlepsze wspomnienia i było teatralną przygodą dla całej rodziny. 

Do tej pory w namiocie miało miejsce pięć premier spektakli. Pierwszy z nich było produkcją Instytutu Teatralnego, a kolejne powstawały we współpracy z Teatrem Pinokio w Łodzi, Fundacją Zakochana Warszawa i Fundacją Teatr 21. Pozwala to dzielić się odpowiedzialnością za powstawanie przedstawienia i prowadzenie objazdu – a nasze doświadczenia pokazują, że bywa też zachętą do wyjścia przez teatry poza mury instytucji i kierowania oferty do nowej widowni. Tym, co łączy wszystkie spektakle prezentowane na mobilnej scenie, jest dziecięcy bohater lub bohaterka, nawiązania do relacji rodzinnych, korzystanie z cyrkowego potencjału namiotu i muzyka na żywo. 

Od początku projektu namiotowego przy organizacji pokazów nawiązujemy współpracę z lokalnymi ośrodkami kultury. Początkowo ograniczała się ona do dwudniowej wizyty poprzedzonej krótkim przygotowaniem i formalnym kontaktem. Zależało nam na znalezieniu takiej formuły, która pozwoli być w bliższej relacji z partnerskim ośrodkami. W wypracowaniu jej pomogły nam ewaluacje naszych działań: od 2016 roku proponujemy instytucjom, które zgłaszają się do nas z chęcią zaproszenia do siebie namiotu, aby wraz z dwoma innymi ośrodkami w regionie, stworzyły lokalną sieć współpracy – w ten sposób powstaje trasa całego objazdu. Lokalne domy kultury mają okazję lepiej się poznać, co otwiera potencjał wymiany doświadczeń i wspierania się w działaniach. Ich przedstawiciele biorą udział w warsztatach wprowadzających, a edukatorzy i animatorzy skupieni wokół każdej z sieci biorą udział w warsztatach pedagogicznoteatralnych. Dzięki temu także ta część programu zyskała wymiar rozwojowy. W roku 2020 przypadał dziesiąty sezon objazdów namiotu cyrkowego, jednak wakacyjne pokazy nie mogły się odbyć ze względu na pandemię wirusa COVID-19. W ramach świętowania tego jubileuszu powstała elektroniczna publikację zbierającą głosy osób, którym bliski jest ten projekt. Znalazły się tam m.in. wspomnienia w formie audio i wideo, refleksje badaczy i obserwatorek, mapy z odwiedzonymi miejscowościami czy zdjęcia ze wszystkich spektakli. .

Od 2008 roku program Lato w teatrze przeszedł wiele przeobrażeń i rozbudował o nowe moduły i działania. Szeroka oferta działań rozwojowych i liczne okazje do spotkań w gronie realizatorów sprawiły, że program przyczynił się do zbudowania środowiska osób zaangażowanych w edukację teatralną oraz animację kulturalną i społeczną w Polsce. Mamy tego świadomość i widzimy w tym ogromną wartość, dlatego staramy się odpowiadać na jego potrzeby tworząc Strefę Rozwoju. W jej budowaniu dbamy o to, by czerpać z potencjału osób, które współtworzą Lato w teatrze oraz stwarzać okazję do wymiany. Obecnie jest to dla nas jako zespołu programu głównym obszarem poszukiwań. Cieszymy się, że po kilkunastu zrealizowanych edycjach program współtworzy z nami ogromna społeczność. 

Przez ostatnie 16 lat program tworzyły kobiety, dzięki którym ma on swój obecny kształt. Dziewczyny - dziękujemy <3

Koordynatorki programu/konkursu grantowego:
  • 2008-2014 - Magdalena Szpak
  • 2015-2017 - Justyna Czarnota i Joanna Krukowska
  • 2018-2020 - Joanna Krukowska
  • 2020 - Maria Kwiatek
  • 2021 - Katarzyna Kotarska
  • 2022-2023 - Katarzyna Kotarska i Joanna Krukowska-Gulik
  • aktualne koordynatorki: Katarzyna Kotarska i Joanna Krukowska-Gulik
Tour menadżerki i producentki projektów w namiocie cyrkowym:
  • 2011-2013 - Monika Sadkowska
  • 2013-2014 - Justyna Czarnota
  • 2015 - Justyna Czarnota i Maria Babicka
  • 2016-2023 - Maria Babicka
  • aktualna koordynatorka: Emilia Malczyk